Je hebt het vast weleens gezien: een product dat pronkt met woorden als “milieuvriendelijk”, “klimaatneutraal” of “100% natuurlijk”. Maar wat als die claims helemaal niet kloppen? Dit fenomeen noemen we greenwashing. Het is een strategie waarmee bedrijven zichzelf groener voordoen dan ze in werkelijkheid zijn. Maar hoe herken je het, en welke merken maken zich hier schuldig aan?

In dit artikel duiken we in de wereld van greenwashing. Wat betekent het precies? Hoe werkt het? En belangrijker nog: hoe kun je voorkomen dat je als consument in de val trapt?

Wat is greenwashing?

De term greenwashing werd in de jaren ’80 bedacht door milieudeskundige Jay Westerveld. Hij gebruikte het om bedrijven te beschrijven die meer investeren in het promoten van hun duurzame imago dan in daadwerkelijke milieuvriendelijke praktijken. Denk aan een hotel dat vraagt om je handdoek opnieuw te gebruiken om “water te besparen”, terwijl ze tegelijkertijd andere schadelijke activiteiten voortzetten.

Greenwashing is geen klein probleem. Het misleidt consumenten en vertraagt echte vooruitgang op het gebied van duurzaamheid. Het is als een likje verf over een oude muur – het lijkt misschien fris en nieuw, maar onder het oppervlak zit dezelfde oude structuur.

Merken en greenwashing: wie zijn de schuldigen?

Helaas maken grote merken zich regelmatig schuldig aan greenwashing. Ze gebruiken slimme marketingtrucs om hun producten duurzamer te laten lijken dan ze zijn. Hier zijn enkele voorbeelden:

1. Mode-industrie: Veel fast fashion-merken claimen duurzaam te zijn door collecties te lanceren met labels als “Conscious” of “Sustainable”. In werkelijkheid gaat het vaak om slechts een klein percentage duurzame materialen, terwijl het overgrote deel van de collectie op dezelfde vervuilende manier wordt geproduceerd.
2. Voedingsmiddelen: Verpakkingen vol groen en bladeren met woorden als “100% natuurlijk” geven de indruk dat een product gezond en milieuvriendelijk is. Maar zonder certificeringen zoals biologisch keurmerk of Fair Trade is dit vaak niet meer dan een marketingtruc.
3. Technologiebedrijven: Sommige merken adverteren met repareerbare of recyclebare producten, terwijl de kosten van reparatie torenhoog zijn of recycling in de praktijk nauwelijks gebeurt.

Praktische tip

Check altijd de kleine lettertjes en keurmerken. Zoek naar officiële certificaten zoals FSC (voor papier), EU Ecolabel, of Fair Trade.

Hoe herken je greenwashing?

Het herkennen van greenwashing kan lastig zijn, maar met een kritische blik kom je een heel eind. Hier zijn enkele veelvoorkomende signalen:

• Vage claims: Woorden zoals “natuurlijk”, “ecologisch”, of “klimaatneutraal” zonder verdere uitleg of certificering.
• Geen bewijs: Claims die gebaseerd zijn op interne standaarden of onbekende emissie-compensatieprogramma’s.
• Misleidende labels: Zelfbedachte duurzaamheidslabels die lijken op officiële keurmerken.
• Wegwerpmentaliteit stimuleren: Producten die je aanmoedigen om eerder te vervangen dan nodig is, bijvoorbeeld door geplande veroudering of zogenaamde noodzakelijke software-updates.
• Overdreven focus op één duurzaam aspect: Een merk dat een duurzaam ingrediënt benadrukt terwijl het hele productieproces vervuilend is.

Praktische tip

Gebruik tools zoals de Milieu Centraal Keurmerkenwijzer om te controleren of een duurzaamheidslabel echt is. Twijfel je over een claim? Stel kritische vragen via sociale media of zoek naar onafhankelijke beoordelingen.

Waarom greenwashing schadelijk is

Greenwashing lijkt misschien onschuldig – een beetje overdreven marketing, toch? Maar het probleem gaat veel dieper.

• Consumenten worden misleid: Mensen die bewust duurzame keuzes willen maken, worden in de war gebracht en investeren hun geld in bedrijven die eigenlijk geen bijdrage leveren aan een betere wereld.
• Echte verduurzaming wordt vertraagd: Bedrijven die aan greenwashing doen, concurreren oneerlijk met bedrijven die écht investeren in duurzaamheid.
• Milieu-impact blijft bestaan: Door het gebrek aan transparantie blijven schadelijke productieprocessen bestaan en blijft de milieu-impact hoog.
• Wantrouwen groeit: Oprechte claims en beloftes worden minder geloofd en termen worden irriterende jeukwoorden. En dit is natuurlijk een enorm nadeel voor eerlijke bedrijven!

Volgens een rapport van Changing Markets Foundation zijn 59% van de duurzaamheidsclaims van grote bedrijven misleidend of onbewezen. Dit onderstreept hoe groot het probleem is.

Bekende bedrijven die de mist in gingen

Greenwashing gebeurt overal. Hier zijn enkele opvallende gevallen waarbij de organisatie gelukkig door de mand viel.

1. ING Bank

ING profileert zich als een duurzame bank en benadrukt haar inzet voor groene initiatieven. Echter, volgens de Eerlijke Geldwijzer scoort ING op diverse duurzaamheidsthema’s onvoldoende. De bank investeert nog steeds aanzienlijk in fossiele brandstoffen, wat haaks staat op haar groene imago.

2. H&M’s ‘Conscious Collection’

H&M introduceerde de ‘Conscious Collection’ als milieuvriendelijke kledinglijn. Onderzoek toonde echter aan dat slechts een klein deel van de gebruikte materialen daadwerkelijk duurzaam is. Daarnaast blijft H&M betrokken bij de fast fashion-industrie, die bekend staat om haar negatieve milieu-impact.

3. Shell

Shell presenteert zichzelf als voorloper in de energietransitie en investeert in hernieuwbare energiebronnen. Toch blijft het merendeel van hun investeringen gericht op fossiele brandstoffen. Campagnes die hun groene initiatieven benadrukken, kunnen worden gezien als een poging om hun daadwerkelijke milieu-impact te verhullen.

4. Vattenfall

Vattenfall adverteert met het leveren van groene stroom aan consumenten. Echter, uit onderzoek blijkt dat een aanzienlijk deel van hun energieproductie nog steeds afkomstig is van fossiele bronnen. Dit roept vragen op over de transparantie van hun duurzaamheidsclaims.

5. McDonald’s papieren rietjes

McDonald’s verving plastic rietjes door papieren varianten om milieubewuster te lijken. Later bleek dat deze papieren rietjes niet recyclebaar waren, wat de duurzaamheid van deze maatregel in twijfel trekt.

Deze voorbeelden illustreren hoe bedrijven greenwashing kunnen toepassen om een groener imago te creëren zonder substantiële duurzame veranderingen door te voeren. Het blijkt maar weer belangrijk om kritisch te kijken naar dergelijke claims en te zoeken naar transparantie en bewijs van daadwerkelijke duurzaamheidsinspanningen.

Hoe maak je zelf wél het verschil?

Als consument kun je een belangrijke rol spelen in het bestrijden van greenwashing. Hier zijn enkele stappen die je kunt nemen:

1. 1. Onderzoek doen: Lees je in over een merk voordat je iets koopt. 
   2. Keurmerken controleren: Let op officiële keurmerken en wees kritisch bij onbekende logo’s.
   3. Duurzaamheid boven prijs: Investeer liever in duurzame producten die langer meegaan dan in goedkopere, mogelijk misleidende alternatieven.
   4. Laat zien hoe het moet: Wil je echt impact maken? Start dan je eigen duurzame merk en laat anderen zien hoe het wél moet. Door bewust en transparant te ondernemen, kun je niet alleen bijdragen aan een beter milieu, maar ook andere bedrijven inspireren om hetzelfde te doen. Duurzaam ondernemen hoeft geen idealistisch vergezicht te zijn; het is een kans om creatieve oplossingen te bedenken voor de problemen van vandaag.

Zoals de bekende milieuactivist Greta Thunberg zegt: “Geen actie is te klein als het gaat om het maken van een verschil.”

Echte duurzaamheid vraagt transparantie

Greenwashing is een valkuil voor zowel consumenten als bedrijven. Het gaat ten koste van vertrouwen, echte milieuvriendelijke initiatieven en uiteindelijk onze planeet. Door bewust te consumeren en kritisch te blijven, kun je een verschil maken en bijdragen aan een duurzamere wereld.

Aan de slag maar

• Begin klein en schaal op.
• Test je ideeën lokaal,
• Werk samen met leveranciers die jouw visie delen, en
• Wees niet bang om fouten toe te geven.

Een duurzaam merk opbouwen is een leerproces, maar jouw toewijding kan de standaard in jouw branche veranderen.

Als jij laat zien dat écht duurzaam ondernemen mogelijk is, inspireer je anderen – van klanten tot concurrenten – om jouw voorbeeld te volgen. Laten we greenwashing vervangen door echte impact.